Processon.o344/2007
(Recursocível)
Data:8/Novembro/2007
ASSUNTOS:
-Ac..ojudicialdefixa..odeprazo
-Prazoparacumprimentodaobriga..o
SUMáRIO:
Senumdadocontratoaestipula..oparacumprimentodeuma
obriga..oserefereaumprazopretérito,quefindouaindaantesdo
contratosercelebrado,deveomesmoserinterpretadocomoinexistente,
havendolugaràsuafixa..o.
ORelator,
Jo.oA.G.GildeOliveira
Processon.o344/2007
Data:8/Novembro/2007
Recorrente:A
Recorridos:B
C
HerdeirosdesconhecidosdeC
ACORDAMOSJUíZESNOTRIBUNALDESEGUNDA
INST.NCIADAR.A.E.M.:
I–RELATóRIO
A,A.napresenteac..o,n.oseconformandocomadecis.oque
julgouimprocedenteaac..odefixa..odeprazoparacumprimentode
obriga..oporsiintentadanoTribunalJudicialdeBase,delavem
recorrer,alegando,emsíntese:
Oquefoialegadoeficouprovadopordocumentoséqueocontratotripartidode
promessadecompraevendaehipotecaparagarantiadeempréstimofoicelebradoem
05.05.1997,dataemquejásemostravadecorridooprazode18mesesacontardaemiss.o
dalicen.adeutiliza..opelasautoridadescompetentes(cujadatadeemiss.oé23.08.1990)
nomesmofixadoparaacelebra..odaescrituradecompraevenda,mútuoehipoteca,pois
otermodetalprazojásehaviaverificadoem23.02.1992,oqueequivaleaqueaspartes
n.ohajamfixadoprazoparacumprimentodaobriga..o.
Nocasosubjudice,nostermoscontratuais(artigo8o),incumbiaaospromitentes
vendedoresainiciativademarcardataparaaoutorgadaescrituradecompraevenda,
mútuoehipoteca,nostermoscontratuais.Consequentementen.osepodeafirmar,como
constadasenten.arecorrida,quecompeteaospromitentescompradorestomaremtal
iniciativaefazerinterpela..oemquedesignemdia,horaecartórioparaaescritura.
Consistindooobjectodapresta..onacelebra..odeumaescriturapúblicaquehá-
-deformalizaroscontratosdefinitivosqueaspartesseobrigaramaoutorgaremcontrato
promessa,eexigindotalpresta..oacolabora..ointersubjectivadaspartes,afixa..odeum
temporazoávelparaaprepara..oefornecimentodosdocumentosnecessáriosàescritura,
paraavisarosoutorgantesdodia,horaecartóriofixadoparaaescrituraeparaverificarda
suadisponibilidade,estaobriga..on.osecompadececomoprincípiodaimediata
exigibilidadedasobriga..essemprazo,constantedon.o1,doart.766°doC.C.,sejapor
suanatureza,sejaporvirtudedascircunstanciasqueadeterminam,e,porqueassimé,os
usos,consagraramanecessidadedefixa..odeumprazo,sendotalumfactode
conhecimentogeneralizadoedecorrentedaexperiênciacomum.
Nocaso"subjudice"est.opoisverificadosospressupostospararecorreràac..o
especialdefixa..odoprazo,queconstamdoart.766°,n.o2,doCódigoCivil:
-n.ohouvefixa..odotempoparaocumprimentodaobriga..o,querporfaltade
estipula..odaspartes,querporfaltadedisposi..oespecialdalei;
-anaturezadapresta..o-celebra..odeescrituradecompraevenda,mútuoe
hipoteca-,ascircunstancias,osusosexigemafixa..odeumprazoparaoseucumprimento;
-aspartesn.oacordaramnasuadetermina..o.
Porqueafixa..odoprazoparacumprimentodaobriga..onostermosdalein.oé
deixadoaoarbítriodocredor(aocontráriodoqueacontecerelativamenteàfixa..odeum
prazosuplementarparacumprimentodaobriga..oquandoodevedorjáincorreuemmora),
omesmodeverecorreraotribunalparaqueofixe,dandoàoutrapartepossibilidadede,no
exercíciodocontraditórioquelheéasseguradonoambitodaac..o,sepronunciarsobrea
razoabilidadedoprazosugeridopelorequerenteparaocumprimentodaobriga..ooude
sugeriroutroquejulguemaisadequado,adiantandojustifica..o,edeixandoaoprudente
critériodojulgadorafixa..ofinaldoprazojulgadoadequadoaocumprimentoda
obriga..o,assimoimp.eoart.766°,n.o2,doCódigoCivileosartigos1232°e1233°do
CPC.
Termosemque,
Deveasenten.arecorridaserrevogadaesubstituídaporoutra,
quedêacolhimentoàsconclus.esdorecorrente,eque,assimfixeprazo
paraacelebra..odaescrituradecompraevenda,mútuoehipoteca,
cabendoainiciativadamarca..ododia,horaecartórioaosrecorridosnos
termoscontratuais.
N.oforamoferecidascontraalega..es.
Foramcolhidososvistoslegais.
II–Pressupostosdefactoededireitodadecis.orecorrida:
A-Compertinência,extrai-sedadecis.orecorridaa
factualidadeseguinte:
“1.A5deJulhode1988,CesuamulherBdeclararamconstituirsua
bastanteprocuradoraaCompanhiadeEngenhariaedeConstru..oXXX(Macau)
Limitada,conferindo-lhepoderesparaconstruiroimóvelevendernostermosdodito
contratodeconsórcioasfrac..esautónomasquevieremaliaserplantadaseaefectuar
contratos-promessaeoutorgarescriturasdecompraevenda,tudonostermos
constantesdodoc.defls.58a60,cujoteorsedáaquiporintegralmentereproduzido.
2.A18deMar.ode1994,CesuamulherBdeclararamconstituirsua
bastanteprocuradoraaCompanhiadeEngenhariaedeConstru..oXXX(Macau)
Limitada,conferindo-lhepoderesparaefectuarquaisquercontratos-promessaeainda
hipotecar,contrairempréstimos,vender,oneraroualienarporqualquerforma,notodo
ouempartedoreferidoterrenooudassuasfuturasfrac..esautónomas,tudonos
termosconstantesdodoc.defls.61a64,cujoteorsedáaquiporintegralmente
reproduzido.
3.A5deMaiode1997,CeB,representadospelaCompanhiade
EngenhariaeDeConstru..oXXX(Macau),LimitadadeclararamprometervenderaA
quedeclarouprometercomprarquatrofrac..es,designadaspor"H"e"I",sitasno3o
andare"E"e"F",sitasno5oandar,doEdifícioIndustrialXXX,sitonaXXX,pelo
pre.odeHK$3.641.520$00,tudonostermosconstantesdodocumentojuntoaosautos
afls.35e36dosautos,cujoteorsedáaquiporintegralmentereproduzido,
encontrando-seastradu..esafls.37e83-85.
4.Acordadoficouqueasformalidadesdasescriturasdecompraevendae
dehipotecater.odesercumpridasnoprazode18meses,contadosapartirdadatade
emiss.odalicen.adeocupa..opeloDepartamentocompetentedeMacau,ou,dentro
doprazodemesescontadosapartirdadatadeassinaturadestecontrato.
5.A23deAgostode1990foiemitidaalicen.adeutiliza..ocomon°
XXX,emnomedeC.
6.Aescriturapúblicaaindan.ofoicelebrada.”
B-Afundamenta..ojurídicadadecis.orecorridafoiaseguinte:
“Nabasedopresentelitígioestaexistênciadocontratodefls.35e36,cuja
tradu..oseencontraafls.37que,semdissídiodaspartes,foiapelidadode
"Contrato-PromessadeCompraeVenda,EmpréstimoGarantidoporHipoteca".
NeleoRequerentedaac..o-A-navestedepromitente–comprador
comprometeu-seacompraraosRequeridosCeB,representadospela"Companhiade
EngenhariaedeConstru..oXXX(Macau),Limitada,queprometeramvenderquatro
trac..es,designadaspor"H"e"I",sitasno3oandare"E"e"F",sitasno5oandar,do
EdifícioIndustrialXXX,sitonaXXX,pelopre.odeHK$3.641.520$00,logopagoaos
promitentes-vendedores,pelopromitente-comprador.
Ora,segundooRequerenten.oficouestipuladoprazoparaoutorgada
escrituradecompraevendaeistoporqueapesardedelaconstarqueaescriturade
compraevendaeconstitui..odehipotecaterálugarnoprazode18mesescontadosda
datadeemiss.odalicen.adeutiliza..opeloGovernodeMacau,averdadeéqueà
dataemquefoicelebradaapromessajátallicen.ahaviasidoemitida.
Aac..oespecialdefixa..odeprazodestina-seapenasafixarumprazopara
oexercíciodeumdireitoouocumprimentodeumaobriga..o,peloqueopedidoa
formularéafixa..odeumprazocomofundamentoemque,porumlado,n.ofoi
estipuladopelaspartesnocontrato(nemestáespecialmenteprevistonalei)e,por
outro,aquelasn.oacordamnasuafixa..o.Naverdade,comorefereon°2doart.766°
doCódigoCivil“se,porém,setornarnecessáriooestabelecimentodeumprazo,quer
pelapróprianaturezadapresta..o,querporvirtudedascircunstanciasquea
determinaram,querporfor.adosusos,easpartesn.oacordaremnasuadetermina..o,
afixa..odeleédeferidaaoTribunal”.éessafaltadeestipula..oedeacordodas
partesqueconstituiaraz.odeserdopedido,oseufundamentoouacausadepedir.E
éentendimentoconstantequeorequerenteapenastemdejustificaropedidodefixa..o
doprazoen.odeprovarosfundamentosinvocados(nestesentidoeatítulodemera
referênciadoutrinal,oAc.STJ,de11/04/2000,noBMJ496/227).
Ora,seaspartesconvencionaramotempodoexercíciododireitoou
cumprimentodaobriga..o,ouseexisteprevis.olegalafixarotempodecumprimento,
inexistemotivoparaaac..odafixa..odeprazo;esteestáfixado-porconven..oou
pelalei.Naverdade,comorefereoDr.AntunesVarela,inDasObriga..esemGeral,
3aEd.,Vol.II,pág.42,comesteprocessopretende-seefectivarodireitoàfixa..ode
prazonasobriga..esatermo(art.271°doCódigoCivil)ouaprazo,natural,
circunstancialouusual(art.766°,n°2jáatráscitado).Porqueseestánodomíniodas
obriga..es,emqueaspartesgozamdeamplaautonomiacontratual,sópode
impor-se-lhesumprazoparaocumprimentodasobriga..esseestason.otiverem
fixadooun.oacordaremnasuadetermina..o.
Fixando-seumprazocoloca-seocredor,pelodecursodoprazoquevieraser
fixado,emposi..odepoderreagircontraapartequen.ocumpreaobriga..o.
Atentooquesereferiu,conclui-sequen.oestánoambitodestaac..o,pela
suafinalidadeesimplicidadedatramita..oprocessual,qualqueraverigua..osobreas
raz.essubstantivasdaspartesquantoàsuaposi..operanteaobriga..o,paracujo
cumprimentosequerafixa..odeprazo-seaobriga..on.oexiste,sepadecede
algumainvalidade,seháimpossibilidadedecumprimento,seestáextinta,sehá
motivoparaoincumprimentoouresolu..o-istoé,n.ocabemnoambitodestaac..o
asquest.esdecaráctercontenciosorelativasàobriga..oemcausa.S.oquest.esque
aspartesdever.odirimirem.ac..oprópriaen.onaac..odefixa..odeumprazo,que
n.ocomportaadiscuss.odeoutrasquen.osejamafixa..odeprazo(atítulodemera
referênciadoutrinal,osAcs.STJ,de5/2/2002,6/5/2003,emITIJ/net,respectivamente,
procs.01A4297,03A230).
Temospoiscomopressupostodanecessidadedefixa..odeprazoqueas
partesn.ootenhamfixadoequeestejamnadisposi..ode(ainda)cumpriraquiloa
queseobrigaram.Seestiverassentequeodevedorserecusaacumpriraobriga..o,
tornar-se-iainútilafixa..odeprazo(paracumprimentodeobriga..oquen.oiriaser
cumprida).Traduzir-se-ianumaperdadetempooupurainutilidadeafixa..odeum
prazoparaocumprimentoque,àpartida,sesabiaquen.oterialugar.
Ora,nocasosubjudice,apuradoficouqueoRequerenteeosRequeridos,
devidamenterepresentadospelaCompanhiadeEngenhariaeConstru..oXXX
(Macau),Limitada,celebraramumcontratopromessadecompraevenda,tendo,
quantoaotempodecumprimentodacelebra..odocontratoprometido,convencionado
queacompraevendaehipotecater.odesercumpridasnoprazode18meses,
contadosapartirdadatadeemiss.odalicen.adeocupa..opeloDepartamento
competentedeMacau,ou,dentrodoprazodemesescontadosapartirdadatade
assinaturadestecontrato.
Atendendoatalcláusula,somoslevadosaconcluirqueaspartesacordaram
queescriturapúblicadecompraevendaterialugarapósaemiss.odalicen.ade
ocupa..o.Ora,n.oéofactodealicen.ater,àdatadacelebra..odocontrato
promessa,jásidoemitidaquepermiteconcluirn.oexistirprazofixado.Ofactodeter
sidojáemitidaalicen.a(sendocertoqueaspartesn.ovieraminvocarqualquervício
oufaltadevontadequepudessep.remcausaaquelacláusula)leva-nosaconcluirque
acelebra..odaescrituradecompraevendapoderiaterlugaremqualquermomento
apósacelebra..odocontratopromessa.
Entendemospois,queaconven..on.oéomissaquantoaotempode
cumprimento.Expressamente,oscontraentesacordaramoprazoparaacelebra..odo
contratodefinitivo-18mesesapósaemiss.odalicen.adeocupa..o.Eraestaadataa
partirdaqualocontratopromessadeviasercumprido.Masn.oofoi,poisquenem
sequerchegou,algumavez,aserdesignadodia,horaecartórioparaaescritura.
Assimsendo,eumavezquen.oseestáperantealgumadassitua..es
previstasnosnos2e3doartigo766°doCódigoCivil,inexistefundamentoparaa
fixa..ojudicialdeprazo,impondoàspartesalgodiferentedoqueclausularam.”
III–FUNDAMENTOS
1.Oobjectodopresenterecursopassafundamentalmentepela
quest.odesaberse,decorridooprazoprevistonocontratoparaa
celebra..odasescriturasdecompraevenda,prazoessecujotermo
(23/2/1992,dezoitomesesapósaemiss.odaslicen.asdeutiliza..o)se
verificouaindaantesdacelebra..odocontrato(5/5/1997),hálugarou
n.oàfixa..ojudicialdeumprazoparacumprimento.
AMmaSenhoraJuizrecorridaentendeuquen.o,porquantoo
prazofoifixadoconsensualmente,n.opodendoagoraoTribunal
substituir-seaoquefoiconvencionadopelaspartes.
OA.,orarecorrente,entendequesim,n.opodendorelevarum
prazoquesemostravajáexpiradoàdatadacelebra..odocontratopelo
qualaspresta..esforamassumidas.
2.Aquest.oprende-secomaprevis.ocontidanoartigo766odo
CCquerezaassim:
“1.Nafaltadeestipula..ooudisposi..oespecialdalei,ocredortemo
direitodeexigiratodootempoocumprimentodaobriga..o,assimcomoodevedor
podeatodootempoexonerar--sedela.
2.Se,porém,setornarnecessáriooestabelecimentodeumprazo,querpela
próprianaturezadapresta..o,querporvirtudedascircunstanciasqueadeterminaram,
querporfor.adosusos,easpartesn.oacordaremnasuadetermina..o,afixa..odele
édeferidaaotribunal.
3.Seadetermina..odoprazofordeixadaaocredoreesten.ousarda
faculdadequelhefoiconcedida,competeaotribunalfixaroprazo,arequerimentodo
devedor.”
Asposi..esemdissídiotraduzemaideiasobreaexistênciaou
n.odeumaestipula..oválidasobrequandoapresta..odeveser
cumprida.
Ambasconcordamcomaestipula..odeumprazoquesó
preteritamenteseconcretizou,istoé,mostrava-seesgotadoaotempoda
celebra..odocontrato.
DaíaMmaJuizrecorridaentenderqueoTribunaln.osepode
substituiràvontadedaspartesquefixaramumprazoqueentretanto
decorreu,talcomoseverificadoqueacimaexaradoficou.
Daquiresultariaqueaobriga..odecumprimentoporpartedo
vendedorsevenceriaimediatamenteapósaassinaturadocontrato,
restandoaocredorafaculdadedeinterpelarodevedorparao
cumprimento,oqueestariaemoposi..ocomoestipuladonacláusula8a
docontratoemcausa(fls35e36dosautos),obriga..oqueincumbiaaos
promitentesvendedores.
3.Cremosquetudopassapelainterpreta..odocontrato.
Eessainterpreta..odeveserfeitaàluzdodispostonosartigos
228,229oe230odoCC.
Procurandoextrairumsentidoqueumdeclaratárionormal
colheriaecomummínimodecorrespondêncianotextodadeclara..o,
fáciléconstatarquetalestipula..o,constituintedeumprazo,porsisón.o
fazsentido,sobpenadeseterdeconsiderarumprazoquecome.aria
depoisdotermo.Istoé,antesdaspartessecomprometeremeassumirem
asobriga..es,aoestipularemumprazodecumprimento,aqueporvia
detalinstrumentoseobrigavam,essemesmoprazo,aindaantesde
assumidojásemostravaesgotado.
équetalprazoéumprazoparacumprimentodeumaobriga..o
quenascecomacelebra..odaquelecontrato.
Eumprazoquemaisn.oédoqueodecursodeumlapsode
tempo,nocasosujeitoatermocerto,traduz-senumacláusulaacessória
típicaporvirtudedaqualosefeitosdonegócios.opostosnadependência
deumfactofuturoecerto.1Nocasooquetemoséumfactocerto,mas
passado.
Estipularumprazoparacumprimentodeumaobriga..o,
estabelecidasempreemfavordealguém,sejadodevedor,docredor,ou
deamboseconsiderarqueesseprazojásemostraexpiradonomomento
dasuaconstitui..oéanega..odopróprioprazo.
1-Galv.oTelles,DtodasObriga..es,7aed.,242
An.oserqueseentendessequeaobriga..opassariaaser
imediatamenteexigível.Sóqueaín.ohaverianecessidadedeestipular
qualquerprazo,dondesetemdeconsideraressaestipula..ocomo
irrelevanteeseirrelevanteécomoseprazon.oexistisse.
En.oexistindoháqueofixar.
4.Oquesecompagina,aliás,comaprevis.odon.o2doartigo
766odoCC,aoreferirascircunstanciasqueadeterminaram.
Interpreta..oquesen.odeixaaindadecompaginarcomo
dispostonoartigo229odoCC,sesetiveressaestipula..ocomoduvidosa,
assimsedandoexpress.oaosentidoconducenteaumasitua..omenos
gravosaparaodisponente,namedidaemquelhepermitedartempopara
osnecessáriospreparativosdaescrituracelebranda.
Mesmoqueseentendessequeaspartestinhamassumidono
passadoumprazoparacumprimentodeumaobriga..oeesseprazose
mostravaultrapassadon.odeixadeserlegítimoconsiderarquepela
re-assump..odaobriga..osejadeponderaraestipula..odeumnovo
prazo,decorrentedasvincula..esdenovoassumidasesendoaplicávelà
suadetermina..oadoutrinadon.o2doartigo766odoCC.2
5.Aestainterpreta..osepodeaindachegarseseperspectivar
umainterpreta..osistemáticadonegócioocorrido.
2-Emsentidopróximo,RLJ112,66
Desdelogo,noqueaopretensoestabelecimentodoprazo
concerne,conformecláusula7odosupracitadocontrato,constata-sequea
alternativaaoestabelecimentodoprazode18mesesapósaemiss.oda
licen.adeocupa..osetraduzianoestabelecimentodeumdadoprazode
Xmesesn.oespecificados,apartirdadatadaassinaturadoreferido
contrato.Ora,talprazoalternativo,quen.ochegouaserconcretizado,
tendo-sepoiscomoinexistente,sófariasentidoseencurtasseoualargasse
aqueleoutroprazo,oqueconduzàconvic..odequeesseprazodevia
corrersempreapartirdaassinaturadocontrato.
6.Acresceque,aindanoutraperspectiva,facilmenteseobserva
quetalestipula..o,relativaaoprazodecumprimento,decorreda
transcri..odasmesmascláusulas,deigualteor,quehaviamsidoinsertas
noscontratospromessaconstantesdosdocumentosn.os6,7,8e9,fls27a
34dosautos,oquepodedemonstrarquenessadatatalestipula..ofaria
todoosentido,perdendo-oquandodaassinaturadeoutrocontratoem
1995.
Dir-se-áqueesseprazo,exactamenteporisso,deveserrelevado,
tendotodoocabimentoseperspectivadonessasdatas.Sóque,importan.o
esquecerestedetalhe,nessescontratosquemfiguracomopromitente
vendedoraéaC.adeEngenhariaeConstru..oXXX(Macau),Lda,n.o
assumindoaíosRR.,promitentesvendedoresem1995,qualquer
compromisso.
PretenderaindaqueaoA.caberiapromoverainterpela..odos
RR.paraquecumprissemouquepartissesemmaisparaaexecu..o
específica,talcontenderiacomoclausuladonojáreferidoartigo8o,sendo
queeraaestesqueincumbiaodeverdepromoverarealiza..odaescritura,
podendoaindainvocaremsuadefesaobenefíciodoprazoaindan.o
contemplado.
Nestaconformidade,restadecidir.
IV–DECIS.O
Pelasapontadasraz.es,acordamemconcederprovimentoao
recurso,revogandoadecis.oproferida,devendoosautosprosseguirseus
termosparafinsdeaprecia..odopedidorelativoàfixa..ojudicialdo
prazoparacelebra..odaaludidaescrituradecompraevenda,mútuoe
hipoteca.
Semcustas,porn.oseremdevidas.
Macau,8deNovembrode2007,
Jo.oA.G.GildeOliveira
ChoiMouPan
LaiKinHong